Donderdag 12 december mochten wij, Marjolein Schrage en Marieke Scheers, namens Hebban aanwezig zijn bij de ontbijtmeeting van Alles wat ik niet kan zeggen (Notes to Self) van Emilie Pine, bij haar Nederlandse Uitgeverij Nieuw Amsterdam. Het gesprek werd geleid door Femke van der Laan. Zij schreef het boek Stad vol ballonnen over haar ervaringen na het overlijden van haar man Eberhard van der Laan.
Emilie Pine
Emilie Pine is professor Modern Drama aan het University College Dublin in Ierland. Voor Alles wat ik niet kan zeggen ontving ze de Irish Book Award voor beste debuut en The Butler Literary Award.
Alles wat ik niet kan zeggen
De nummer 1 bestseller uit Ierland, vertaald door Ariane Schluter. Een spraakmakend en taboedoorbrekend debuut over wat het betekent om vrouw te zijn. ‘Lees dit boek niet in het openbaar: het maakt je aan het huilen.’ Anne Enright. Emilie Pine weet de lezer diep te raken. Radicaal eerlijk, dapper en onsentimenteel schrijft ze over de onuitspreekbare rouw van onvruchtbaarheid, over zorgen voor een aan alcohol verslaafde ouder, over taboes op het vrouwelijke lichaam en over seksueel geweld en geweld tegen jezelf.
De ontbijtmeeting
Aan tafel met onder andere de dames van de uitgeverij, de dochters Van der Laan, een aantal boekbloggers, lezers, schrijfsters en een journaliste van Trouw en De Groene Amsterdammer en iedereen voorzien van croissantjes, chocoladebroodjes en thee, begon Femke van der Laan aan haar interview met Emilie Pine.
Zes essays
Het boek van Emilie Pine bevat zes essays over de heftige gebeurtenissen die ze heeft meegemaakt in haar leven en welke tevens taboe zijn in een ‘normaal’ leven om over te praten. Alcoholisme, ontspoorde jeugd, drugs en seks, ongewenste kinderloosheid en vrouw zijn, zijn de onderwerpen die Emilie rauw, open en eerlijk beschrijft in haar boek.
Ze begon het schrijven van haar essays na het instorten van haar vader, een levenslange alcoholist. Dit instorten verwachtte ze al haar hele leven, maar toen het gebeurde was het toch een schok. De enige manier voor haar om ermee om te gaan was alles op te schrijven. Het verhaal bleef liggen tot haar vriend het vond en het las. Hij vond dat ze er wat mee moest doen: “You’ve got something to say!”, maar het duurde nog twee jaar voor ze het naar een uitgever durfde te sturen. Ze stelde zich heel kwetsbaar op in wat ze schreef en de angst voor de reactie en afwijzing was groot. De uitgeverij gaf tot die tijd enkel fictie uit, maar was diep geraakt door haar verhaal en vroeg Emilie na het lezen of ze meer kon schrijven. Ze noteerde direct vijf nieuwe onderwerpen en dat werd de basis voor haar boek. De goedkeuring van de uitgever voelde voor haar als a total life-changing moment, ze kreeg permission to speak zoals ze het zelf zo mooi uitdrukt.
“We denken namelijk alleen te kunnen praten over successen, maar willen juist praten over worstelingen waarmee we leven, dat is wat we delen.”
Haar jeugd week af door de ‘illegale’ scheiding van haar ouders. Scheiden was in Ierland pas voor het eerst mogelijk in 1997. Haar ouders gingen al in 1982 apart wonen, terwijl ze dus al die tijd officieel nog getrouwd waren. Hierover was moeilijk te praten, maar erover schrijven ging snel omdat het haar een gevoel van zuivering gaf. “Om de geheimen die je altijd verborgen hebt gehouden te vertellen, moet je de ervaringen herbeleven, en dat is moeilijk, maar werkt ook helend.”
Reacties
Op de vraag van Femke van der Laan wat haar familie dacht van haar openbaringen zei Emilie: “My mother said that most people wait until their parents are dead.” Emilie heeft er bewust voor gekozen om het verhaal vanuit haarzelf te schrijven, want ze vindt dat ze het recht niet heeft om over de gedachten van haar familie te spreken zonder toestemming. Die stukken heeft ze eruit gehaald. Het publiceren van haar persoonlijke verhaal werd haar afgeraden door haar omgeving. Ze was zelf ook bang, maar ze deed het toch: ”It was worth the risk.”
Na het uitkomen van het boek kreeg ze veel berichtjes van mensen die zichzelf in het boek herkenden en er ontstonden op de universiteit ineens gesprekken met haar collega’s die hun verhaal nu durfden te vertellen. Voor veel lezers biedt het boek een opening om binnen hun families te praten. Door Emilie’s ervaringen te delen kunnen ze hun eigen ervaringen beter verwerken, zonder het rechtstreeks te benoemen. Het doet Emilie goed dat te horen, want het is veel meer dan ze had verwacht.
“Shame is a product of public opinion”
Een boek van hoop
Het boek is inmiddels in twaalf talen vertaald. Ierland is nog steeds conservatief, hoewel ook wijzigingen omtrent oa. abortus de ruimte krijgen. In Amerika blijkt het boek ineens zeer actueel. Zweden en Nederland zouden het boek niet nodig hebben omdat het ‘vrije landen’ zijn waar wel gepraat wordt, maar die stonden gelijk open voor het boek. Veel mensen met vergelijkbare ervaringen als alcoholisme, misbruik en ongewilde kinderloosheid herkennen zichzelf erin en vinden het fijn te lezen dat je er ook goed uit kunt komen. Ze zegt zelf over het boek: It’s a book of hope. Het is Emilie gelukt om een ontspoorde jeugd achter zich te laten. Ze is goed terecht gekomen omdat ze hield van leren. Haar Ierse ouders waren daarin ook al een uitzondering omdat ze beiden universitair geschoold zijn. Haar moeder heeft Emilie toen ze spijbelde uiteindelijk een paar weken “opgesloten” om te zorgen dat ze haar middelbare school afmaakte waardoor ze naar de universiteit kon gaan. “My mother was a warrior”. En daar voelt ze zich thuis. Dit boek kon ze nu schrijven omdat ze zich veilig, trots en gelukkig voelt met haar werk als professor Modern Drama aan de universiteit en met haar partner.
De bijeenkomst eindigde met de opmerking dat er nog steeds een scheiding is tussen mannen en vrouwen als het gaat om hoe je beoordeeld wordt. Om een goede auteur, docent enzovoorts te zijn en om serieus te worden genomen, moet je je als vrouw sekse- en gevoelloos en vooral neutraal opstellen. Een man heeft dat probleem niet. Als een man een boek schrijft over zijn leven is het “a Great Americain Novel”, van een vrouw is het “Een mooi familieverhaal”. 51% van de wereldbevolking is vrouw, maar bij schrijvers is een veel kleiner percentage vrouw. Dat blijft toch vreemd.
Emilie gaf aan dat ze wel doorgaat met schrijven als haarzelf, maar niet meer over haarzelf. Haar volgende boek gaat over kinderloosheid en wat dat met je doet, ze is volop bezig met de research. Emilie sloot de meeting af met de opmerking:
“Principles in slow food should be principles for life: slow down!“
Het was een inspirerende ochtend. Emilie Pine signeerde de boeken en nam de tijd voor foto’s. Wat een geweldige vrouw en wat een indrukwekkend boek.
